در رویکردهای اخیر در حوزه جامعه شناسی، در مورد چگونگی، فرآیند تعریف و برساخت مساله اجتماعی و اینکه چه کسانی در این فرآیند نقش دارند مباحث گوناگونی ارائه شده است. برحسب این رویکرد، تعریف و برساختن یک پدیده یا یک وضعیت و کنش به مثابه مساله اجتماعی، چگونگی تبیین علل، راه حل ها و پیامدهای آن را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. از این دیدگاه مسائل اجتماعی، ناگهانی و دفعی برساخته نمی شوند بلکه آنها دارای تاریخی طبیعی بوده و در فرآیند تعامل اجتماعی گروه ها و در چارچوب توافقات، تضاد منافع و روابط قدرت تعریف، برساخته و بازتولید می شوند. اینکه چه کسانی با دسترسی به چه روش هایی، قدرت، نفوذ و چگونگی تبدیل یک وضعیت به مساله اجتماعی را تعریف می کنند بسیار دارای اهمیت است چرا که امکان دارد قدرتمندان و گروه های مسلط مشکلات شخصی خود را به عنوان مساله اجتماعی و همگانی تعریف و طرح کنند و وضعیت نابهنجار اقشار پایین اجتماع را امری بهنجار و طبیعی جلوه دهند. در فرآیند تعریف یک وضعیت به مثابه مساله اجتماعی گروه های مختلفی مشارکت دارند. آنها می توانند گروه های بی طرف، ذی نفع ها و نخبگان، صاحبان قدرت، سازمان های اقتصادی – سیاسی قدرتمند و همین طور رسانه ها باشند. توجه به این امر به ویژه در جوامعی که در معرض تغییرات اجتماعی سریع و دگرگونی های ارزشی هستند در بررسی مسائل اجتماعی اهمیت شایانی دارد. این امر در رابطه با مشکلات حقوق کودک، خشونت علیه کودک و مساله کودک آزاری خود را به طور برجسته تری نمایان می کند.
در کنار پرداختن به نظریه برساخت اجتماعی می توان به مدل بوم شناسی اجتماعی برای تحلیل پدیده کودک آزاری اشاره نمود. در این مدل سه سطح از تحلیل وجود دارد در سطح اول ارتباط بین انسان و محیط در سطح دوم تعاطی و تعامل نظام هایی که انسان در آن رشد می نماید و در سطح سوم کیفیت محیط تاثیر گذار است. در مدل بوم شناختی خشونت و آزار از ناهمسانی و ناهماهنگی والدین با فرزند خانواده، محیط اطراف و جامعه نشات می گیرد. اینکه سهم هر یک از موارد گفته شده در کیسی که دچار اذیت و آزار شده است و حتی این آزار تبدیل به مرگ کودک شده است متفاوت است و نیازمند بررسی عوامل متعدد توسط متخصصان مرتبط به صورت مجزا دارد تا از تکرار موارد مشابه در زمان های آتی پیشگیری شود. در اکثر حوزه های اجتماعی حلقه مفقوده واژه پیشگیری است و در پدیده کودک آزاری نیز عدم فعالیت ها و اقداماتی که منجر به پیشگیری شود به طور واضح و روشن به چشم می خورد.
سجّاد مجیدی پرست
مدرس دانشگاه جامع و مدیر پژوهش کلینیک مددکاری اجتماعی هانا
